Нұрлан Алдабергенов осындай шешімді қабылдау  себебі: Мемлекет басшысының ҚР үкіметінің алдына қойылған ең басты тапсырмалардың бірі-ресурстарды таратуды үнемді пайдалану  саясаты болып табылады. Дифференциалды механизмді енгізу, оның пікірінше  және мамандардың пікірінше электр энергияны,суды, газды, жылуды үнемді пайдалануға бағытталады.

       Үнемдеудің күшті әсерімен  13,5миллиард тенгеден артық сома  жоғарғы нормативті жоғалтуды толықтай жою-ТМРА-нің негізгі мақсаты екенін  Н.Алдабергенов белгілеп кеткен болатын.

    Ресурстарды үнемді пайдалану жөніндегі іс-шаралардың бірі: жылуға,суға,электр энергияға және газға жалпыүйлік және жеке есептегіш құралдарын  қою болып табылады. Бұл мәселе бұрынырақта жеткілікті талқыланды.

    Есептеуіш құралдарын қою облыс бойынша қалай жүзеге асып  жатыр?Бұл сұраққа және осы мәселеге қатысыты басқа да сұрақтарға  Қазақстан республикасының табиғи монополияларды реттеу жөніндегі агенттігінің Атырау облысы бойынша департаментінің басшысы Балжан Досмұхамбетовадан жауап беруін өтінген едік. 

   ­­­­-Балжан Ибатқызы, оқырмандарға осы жағдай жөнінде  нақты түсінігі болуы үшін,тұтынушыларға жай ғана есептеуіш құралдары туралы пайыздық арақатынасын  айтып береңізші.Біз-жеке тұлға, сіздің-заңды тұлға сияқты бөлмей

дегендей.

-          1 мамыр айына жайғастырған сол  сандар жайлы хабарлай аламын.                                                                          Атырау  облысы бойынша газды тұтынушылардың 74 пайызы есептеуіш құралдарын қабылдаған, 99 пайызы электр энергияға қондырған. 74,3 пайызы салқын суға есептеуіш құралдарын жеке қабылдаған, 80,3 проценті –ыссы суға  қойылған. 6,97 пайызы жалпы үйдің жылу энергиясына есептеуіш құралы қондырылған.

               - Шынын айту керек, маман емес   біз секілді адамдарға бұл көрсеткіштің  аз, көптігін түсіну мүмкін емес. Мен өзім тек бұл жерде түсінетінім үкіметтің алдына қойған мақсаты есептегіш құралдарын қою екендігінде. Үкіметтің пікірі суды үнемді пайдалану , сондай-ақ электр энергиясын үнемді пайдалануды үйрету, ал  осы қызметтердің біз үшін каншалықты қажет екені айдан анық..

          -Менің ойымша, 100 пайызы есептеуіш құралдарын қондырған болса дей отырып, осы сұрақтың  жауабын өзіңіз де  тапқан сияқтысыз. Бірақ өкініштісі бұл біздің облыста қалыптаспаған. Сондықтан есептеуіш құралын қою  үшін бүгін айта кетсек, кешеден бастап коммуналды қызмет көрсетушілер ретті түрде белсенді жұмыс атқару керек деп ойлаймын. Әрине коммуналды қызметті таратушы өкілдері де есептеуіш құралдарын қою алдына қойған мақсаты болуы тиіс.Егер әділетті көзбен қарасақ бұл тек монополистіктердің ғана  мақсаты емес.Қазіргі таңда тұтынушының өз бетімен есептеуіш құралын қою қаншалықты үнемді екенін түсіну қажет. Есептеуіш құралдардың көрсеткіші арқылы төлем жасалса,төлем құны азаятыны дәлелденген.

        -Балжан Ибатқызы, шындықты білгіңіз келе ме? Менің көзқарасым бойынша,көп адамдар есептеуіш құралдарын қоюға қорқатын секілді. Ия ,шыны керек ,70 жасар кәріге  немесе көп балалы жанұяға есептеуіш құралын қою үнемді екеніне сену қиын.Қанша  төлеу керек екенін біліп отырасың. Суға түсу үшін ваннаға толтыру керек пе, алде табаққа толтыру керек пе, ойлану қажет. Осы жағдай жылудда да кездеседі,яғни пәтердің орынына үй астын жылыту дұрыс па? Осыған сендіру қажет. Жастардың ауызекі тілімен  айтқанда бізді шаншыды. Сондықтан бос сөз.

        -Бұл өте ұзақ, еңбекқорлықты көп қажет ететін,ойландыратын, сауатты түсіндірмелі жұмыс.Субъективтік табиғи монополиялар Департаментімен бірлесе отырып, коммуналдық қызметті реттеп отыратын есептегіш құралдарын қою туралы графигі енгізілді, оны сатып алу , қондыру құнына сәйкес келуі керек. Онын пайдалылығын БАҚ-тарда,  дөңгелек столдарда ,пресс-жиналыстарда айтып отырамыз.

Әкім облысына есептегіш құралын қондыру, сатып алу мақсатында  мемлекеттік мекемелерге, аз қамтылған тұрғындарға  қаражат бөлу туралы сұраныс хат  Атырау    қаласы  бойынша, аудан аймақтары үшін де  дайындалуда.

      Бүкіл қолайлы амалдармен және құралдармен монополитерге әсер етеміз. Атқарған жұмыстары туралы ай сайын есеп беріп отырады.Еске түсіру мақсатындағы қаншама хат жолданды, санын айту мүмкін емес.

    -Жалпы есептегіш құралын қондыру кімнің міндетіне кіреді? Бұл заңды анықталған ба, әлде әр облыс үкімет тапсырмасын міндетті түрде орындауы тиіс пе?

           - Бұл сұраққа өз сөзіммн емес, ресми түрде жауап берейін. Қазақстан Республикасының «Табиғи  монополиялар» заңының 7 бабына сәйке, табиғи монополиялар субъектісі   коммуналдық қызметпен қамту жөнінде жасалған шарт бойынша тұтынушыларға есептегіш құралдарын қондыруға міндетті. Заңның10 бабына сәйкес табиғи монополиялар субъектісінің қызметін тұтынушы есептегіш құралын қондыруын талап етуге құқылы немесе өзі сатып алуға және қондыруға мүмкіндігі бар.

-          Сұрақты әрі қарай өрбітсек,есептегіш құралын қондыру шығынын кім өтейді?

          -Табиғи монополиялар субъектісінің заңына сәйкес  қоммуналдық қызметті реттейтін есептегіш құралдарын  сатып алуға ,оны қондыруға тұтынушылардан ақша өндіріп алуға құқылы.Бұл төлем өкілетті органның келісімімен жасалу керек. Сайып келгенде, заң нормаларын зерттеп келе, есептегіш құралдарын қондыру, қамтамасыз ету төлемдерін, сонын ішінде жалпы үйлік төлемдері де тұтынушының міндетінде.

   -Біздегі қымбатшылықты білеміз, сонын ішінде есептегіш құралдар да қымбат. заңға сәйкес бізде таңдау құқы бар: қызмет көрсетушіге немесе қандай да бір фирмаға хабарласу. Дұрыс таңдау жасауға қандай ақыл-кеңес берер едіңіз?

    -Ия, тұтынушының таңдауға мүмкіндігі бар. Қазіргі кезде есептегіш құралдарын қондырумен айналысатын көптеген жеке кәсіпкерлер бар.  Сондықтан тұтынушы бағасы өзіне тиімді кез-келген мекемеге хабарласуына болады.

        Есептеуіш құралдары есептеу механизімін жеңілдетеді, сәйкесінше оларды анық көрсетеді, тұтынушы пайдаланған қызметіне ғана қарай төлем жасайды. Онын қызметі дүкен таразысының қызметімен сәйкес, тұтынушы дүкеншінің жәдігөйлік істегені үшін емес, өзінің нақты пайдаланған қызметі үшін төлейді. Өзгермейтін тариф кезіндегі есептегіш құралдарын қондыруға арналған қызмет төлемдері 30-40 пайызға төмендейді. Бір жағынан, есептеуіш құралдарын қондыру, тұтынушының энергияны үнемдеуге көндіреді. Мемлекеттің бізден талап ететіне де осы.

      -Балжан Ибатовна, есептегіш құрал арзан нәрсе емес. Қалай төлеуге тура келеді? Екі деңгейлі төрт бөлмелі үлкен үй мен кішкентай үйшік төлемдерінің айырмашылығы бар ма? Алде басқа механизмі қарастырылмаған ба?

     -Ия,қарастырылған. Төлем дифференциациясы үйдің көлеміне немесе тұрғын үйдің санына байланысты. Үлкен үй мен кішкентай үйдің төлемі бірдей болады деп қорқудың қажеті жоқ. Коммуналдық қызметті реттейтін есептегіш құралдарын қондыру кезіндегі шығынды табиғи монополиялар субъектісі өтегеннен кейін , есептегіш құралы тұтынушының меншігіне айналады.

-          Рахмет, бұл  жағдай мені өте қуантпады.

        -Есептегіш құралын қондырған үйлерді байқап көріңіз. Қаншалықты аз төлейтініне көзіңіз жетеді.

     - Есептеуіш құралдарын қондыруда табиғи монополиялар субъектісі орындамау кезінде

Департамент қандай шара қолданады?

-          «Табиғи монополилиялар және реттеу нарығы туралы» Қазақстан республикасының  заңын орындамауына байланысты департамент тұтынушылардың 100 пайызы жеке есептегіш құралдарын сатып алу туралы12 нұсқама шығарды. Субъектінің 4 нұсқама  мезгілінде орындалды. 8-і субъектісі бойынша нұсқау орындалмады, сондықтан істерді дайындап , сотқа жолдауға тура келді. Талап арыз сотта қаралып, департаменттің пайдасына шешілді.

     Бүкіл тұтынушыларды  жалпы үйлік жылуға есептегіш құралымен қамтамасыз ету үшін 3 нұсқама шықты. Орындалмаған 3 нұсқама субъекті бойынша департамент істі сотқа дайындап, жолданды.Екеуі сотта қаралып, қанағаттандырылды.

«Атырау ЖЭО» АҚ –ның қажеттілігіне байланысты департаменттің нұсқамасы орындалуы үшін, Атырау облыстық сот шағымға қарасты коллегиясына шағымға қарасты жолданды, субъекттің пайдасына шешілді.  Қазіргі уақытта Департамент істі облыслыстың шешімімен  жоғарғы сотқа жолдап отыр.

        Редакциядан: есептегіш құралын қондыру Негізгі  мәселе болғандықтан , анықталғандай, жылу орталығына тікілей қатысты, біз жай аққиқатпен шектеліп қалғымыз келмеді. Сондықтан ресми сұрақтармен “Атырау жылу орталығына” нұсқаманың орындалмау себебін анықтау мақсатында хабарласқан болатынбыз.

   Бұл сұраққа АЖЭО-ның тете-президенті Алла Канцева былай жауап берді:

  -Ия, біз жоққа шығармыз, есептегіш құралын қондыру қызмет көрсетушінің мойында жатыр. Егер тұтынушы өтінішпен  жағдайда. Содан кейін ғана шарт жасауға міндеттіміз.

“Табиғи монополиялар туралы” заңның 10 бабында айтылады.

    Реттеуші органмен бірлесе отырып, біз өзіміз тұтынушыны күтпей,шарт жолдап, өзіміз есептегіш құралын қондыруды ұсынатын едік.  Қазіргі уақытта 4909 тұтынушыға шарт дайындалып, жолданған болатын. Өкінішті, 4253 тұтынушы шарт жасаудан бас тартты, ал 10 шақты пәтерлерде ешкім тұрмайды немесе есікті пәтер жалдаушылар ашады.АЖЭО –мен шарт жасау негізінде 300 талап арыз сотқа жолданып,  бұл мәселені сот арқылы шешкенді жөн көрдік.Тұтынушы өз бетімен есептегіш құралын қондыру негізінде сотқа 150 арыз жолданғанды. Біздің бірде-бір жауабымыз пайдамызға шешілмеді. Қандай жағдайда да есептеуіш құралын қондыруды  нақтылайды. Пайдаланған жылу үшін сиымды соманы төленетіні реттеуші органның да, тұтынушының көзі жетіп отыр. Жасыратыны жоқ,  батареяларда болар-болмас қызу болады, ал үй астында су кетіп,ыссы су буланып жатады. Бірақ бұл  ЖЭО-ның қателігінің салдарын бола бермейді. Немесе әрқашан ПИК-тің де қателігі де емес. Есептегіш құралын қондырған болса, ПИК- туындаған келеңсіздектер үшін міндетті болар еді..Бұл – қонымды құнды үнемдеу екенін түсіну керек.

Есептегіш құралын қондыру арқылы  тұтынушы қай жағынан да  ұтатынын, органмен біз де келісеміз.